Aanleiding voor het project (Waarom?)
In 2023 zijn in drie TKI projecten de denkrichtingen voor lange termijn zeespiegelstijging verder onderzocht. Er is onderzocht wat mogelijkheden en beperkingen zijn van de verschillende lange termijn kustverdedigingsstrategieën om Nederland veilig en leefbaar te houden. De resultaten van deze onderzoeken hebben tot veel inzicht geleid. Een van de belangrijkste inzichten is dat er nog veel winst te behalen is op vlak van het gebruik maar ook het versterken van natuur en ecologie in de toekomstige bescherming van Nederland bij extreme zeespiegelstijging. Er zijn bouwstenen bekend over oplossingen die gebaseerd zijn op de natuur (Nature Based Solutions, NBS) maar er ontbreekt kennis over doelmatigheid, technisch functioneren, uitvoerbaarheid en groeiprocessen van natuurlijke oplossingen, zeker op schaal van Nederland en met zeespiegelstijging van 2 tot 5 meter. Dit zorgt er voor dat in de eerdere uitwerking van de denkrichtingen natuur en nature based oplossingen geen integraal onderdeel van de strategieën zijn. Desondanks is de verwachting dat natuur een grote bijdrage kan leveren aan het beschermen van Nederland én een bijdrage levert aan essentiële ecosystemen. Het is daarom van belang dat er inzicht verkregen wordt in hoe en de manier waarop natuurlijke oplossingen en ecosystemen een bijdrage kunnen leveren aan de bescherming van Nederland.

Doel van het samenwerkingsproject (Wat?)
Dit onderzoek stelt zich ten doel om te komen tot NBS-bouwstenen en strategieën voor de lange termijn klimaatbestendigheid van de Nederlandse kustzone en het rivierengebied en deze op hoofdlijnen technisch-fysisch door te rekenen. Met als uitgangspunt het behoud, herstel en ontwikkeling van essentiële ecosystemen volgends de in 2024 geldende natuur referentiewaarden.

In het project wordt onderzocht wat essentiële ecosystemen zijn, wat bijbehorende nature based bouwstenen zijn en wat de effectiviteit, toepassingsbereik en adaptiviteit van de bouwstenen is bij zeespiegelstijging. Het gaat om het optimaal benutten van natuurlijke processen en ecosysteemdiensten zoals opslibben, sediment invangen, zoet water opslaan en zoutindringing voorkomen waarbij ruimtelijke maatregelen worden meegenomen. Bouwstenen worden hiervoor samen tot doelmatige oplossingen geassembleerd tot fysisch-technische strategieën voor verschillende type systemen (kust, rivieren, estuaria). Het ontwikkelde duidingskader in de eerdere drie consortia (Zeewaarts, Meebewegen, Beschermen) wordt hiervoor verder onderzocht en ontwikkeld.

Partners

Consortium Natuurlijke oplossingen lange termijn zeespiegelstijging, bestaande uit Deltares (penvoerder), Wageningen University and Research, Wageningen Marine Research, Sweco Nederland b.v., HKV Lijn in Water, RoyalHaskoningDHV, Wereldnatuurfonds, stichting EcoShape.

Voorziene resultaten van het samenwerkingsproject (Wat?)
De samenwerking tussen overheid, markt en kennisinstituten levert een gezamenlijke basis van technisch inhoudelijke kennis en uitvoeringsexpertise welke essentieel is om nature based oplossingen een volwaardige plek te geven in realistische, haalbare, uitvoerbare ontwerpschets lange-termijn strategieën en ontwerpschetsen (met logische varianten). Door verdiepen van kennis van toepasbaarheid van nature based oplossingen en het vergroten van bekendheid hiervan bij overheden neemt dit project barrières weg om het potentieel van deze oplossingen te verzilveren.
De overheid (ministeries van IenW, LNV, StafDC en RWS) draagt zorg voor aansluiting op het grotere plaatje, lopende programma’s en trajecten, waaronder het kennisprogramma zeespiegelstijging. Kennisinstellingen dragen bij aan het bevorderen van de toename van kennis en innovatie op basis van wetenschappelijke kennis. Daarnaast dragen ze bij door resultaten te onderbouwen in met modellen en berekeningen. De marktpartijen dragen bij met systeemkennis, kennis van barrières voor toepassing en opschaling en aan het opzetten en doorrekenen van effectieve strategieën en het uitwerken en toetsen van bouwstenen.

In dit proces wordt niet alleen het technische middel (duidingskader en richtlijnen over maatregelen) gerealiseerd, maar ook een gezamenlijk gedragen kennisbasis gecreëerd in de driehoek overheid, markt en kennisinstituten. Hiervoor worden 5 hackathons (kennisgedreven intensieve werksessies met een concreet resultaat) gehouden met experts en belanghebbenden. Hierdoor is het na dit project zowel inhoudelijk als qua samenwerking makkelijker tot een gezamenlijke oplossing te komen.

Tot slot draagt het resultaat bij aan de ambitie van de Nederlandse kennisinstituten en het bedrijfsleven om wereldwijd koploper te worden op gebied van nature based oplossingen, waartoe partijen ook samenwerken binnen het programma NL2120. De gevolgde aanpak en ontwikkelde kennis is wereldwijd toepasbaar in vergelijkbare delta’s. Daarnaast biedt het resultaat belangrijke exposure voor de ontwikkeling van nature based solutions in Nederland.

De eindresultaten worden open toegankelijk gemaakt. Publicatie van tussentijdse deelresultaten of interviews wordt eerst voorgelegd aan de communicatieadviseur van staf Deltacommissaris.

Impact van de resultaten

Zeespiegelstijging leidt wereldwijd tot uitdagingen voor delta’s, Nederland niet in de laatste plaats. Daarnaast staan wereldwijd ecosystemen onder druk, als gevolg van menselijk handelen en als gevolg van het veranderen van het klimaat. Ecosystemen zijn weerbaar en passen zich in natuurlijke omstandigheden aan. Deze kracht kunnen we benutten in de bescherming van Nederland tegen zeespiegelstijging. Het onderzoeken van een oplossingsrichting gebaseerd op nature based solutions biedt daarmee een kans voor Nederland. Het verenigt het primair beschermen van ons land met het versterken van essentiële ecosystemen en bijbehorende ecosysteemdiensten. Daarnaast versterkt het onderzoek de positie van Nederland als gidsland voor adaptief deltamanagement en nature based solutions.

Anticiperen op zeespiegelstijging vraagt om een complexe en langdurige ruimtelijke transitie, welke oplossingsrichting ook gekozen wordt. Het is hiervoor van groot belang dat binnen ruimtelijke-economische sectoren een gedeeld beeld ontstaat van de uitdaging van zeespiegelstijging en mogelijke oplossingsrichtingen. Op dit moment is dat nog niet het geval, gezien de soms verschillende zienswijzen van experts vanuit civiele hoek of vanuit de natuurhoek. Een belangrijke nevendoelstelling voor dit onderzoeksvoorstel is dan ook het realiseren van een gedeeld beeld van de opgave en mogelijkheden die nature based strategieën en bouwstenen bieden. De valorisatie richt zich dan ook in sterke mate op de communicatie van de kennis en innovatie over nature based strategieën bij zeespiegelstijging.

Valorisatie zit in het voorstel verankerd via probleemeigenaars ministerie IenW en staf Deltacommissaris. Ontwikkelde factsheets, bouwstenen en toekomstbeelden zijn praktisch toepasbaar en de opgedane kennis zal uiteindelijk landen in het kennisprogramma Zeespiegelstijging. Valorisatie van bovengenoemde producten vindt op de volgende manier plaats.