HWBP Project: Lob van Gennep
Het projectgebied Lob van Gennep betreft de versterking van een 16 kilometer lang dijktraject in Noord-Limburg, van de dorpskern van Mook tot de Duitse grens bij Ven-Zelderheide. Dit dijktraject voldoet niet aan de wettelijke veiligheidsnormen en wordt daarom versterkt. Dit omvat zowel het versterken van bestaande dijken en kunstwerken als de aanleg van nieuwe dijken.
Naast het waarborgen van de hoogwaterveiligheid, is versterken van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied onderdeel van de opgave. Dit houdt in dat het gebied aantrekkelijker wordt gemaakt door onder andere de aanleg van voet- en fietspaden en het versterken van de verbinding tussen de dorpen en het Maas- en Niersdal.
Binnen dit dijktraject bevindt zich Keersluis Mook, gebouwd in 1996. Tot die tijd waren er geen waterkeringen aanwezig in dit gebied. In 1996 hadden de waterkeringen, waaronder de keersluis, nog niet de status van primaire waterkering. De sluis scheidt de Maas van de Mookerplas, gelegen bij de Cuijksesteeg in Mook. De keersluis bestaat uit een sluiskolk met stalen puntdeuren en twee sluisplateaus aan beide zijden van het kanaal. Tijdens hoogwater op de Maas, vanaf een waterpeil van ongeveer +9 meter NAP, wordt de keersluis gesloten om het achterland (van normtraject 54-1) te beschermen tegen overstromingen. Mocht het sluiten van de puntdeuren niet mogelijk zijn, zijn er schotbalken (nu nog van hout) aanwezig als back-up. Daarnaast bevindt zich op het noordoostelijke sluisplateau een gemaal dat water uit de Mookerplas terug kan pompen naar de Maas wanneer de keersluis voor lange tijd gesloten is.
Tijdens de verkenningsfase van het project Lob van Gennep is gebleken dat de keersluis Mook niet voldoet aan de eisen op het gebied van de betrouwbaarheid van sluiting en hoogte. Nadere analyses naar het faalmechanisme betrouwbaarheid sluiting brachten het inzicht dat de keersluis aan de eisen kan voldoen, mits het bewegingswerk en de besturing worden verbeterd. Echter, tussen 2040 en 2045 zal de sluis niet meer voldoen aan de eisen, waardoor verdere aanpassing noodzakelijk is.
Aanvankelijk werd in de verkenningsfase uitgegaan van volledige vervanging van de keersluis en was het inzicht dat voldoende betrouwbaarheid van de sluiting alleen gerealiseerd kon worden met een dubbele set puntdeuren. Tijdens de planuitwerkingsfase is nader onderzocht welke maatregelen noodzakelijk zijn om de keersluis te laten voldoen aan de vereiste waterveiligheidsnormen. Uit dit onderzoek is gebleken dat versterking van de bestaande keersluis ook zou kunnen volstaan om aan de waterveiligheidsnorm te voldoen. Vier scenario’s zijn daarom onderzocht, elk met een verschillende verwachte levensduur voor de sluis:
- Geen versterking.
- Versterking voor de komende 50 jaar.
- Versterking voor de komende 100 jaar.
- Volledige vervanging van de keersluis.
Het onderzoek concludeerde dat variant 2, de versterking voor de komende 50 jaar, de meest rendabele en duurzame oplossing is. Deze keuze is gebaseerd op verschillende argumenten. Ten eerste maakt dit scenario optimaal gebruik van de resterende levensduur van de huidige keersluis. De keersluis is ongeveer 30 jaar in gebruik, terwijl de normale levensduur doorgaans tussen de 50 tot 100 jaar valt. Door de keersluis aan te passen voor de komende 50 jaar wordt optimaal gebruikgemaakt van de resterende levensduur. Er wordt daardoor aanzienlijk minder gebruikgemaakt van nieuwe grondstoffen en bouwmaterialen, zoals beton en staal, vergeleken met de varianten waarin de fundering ook versterkt moet worden of volledig vervangen wordt. Dit resulteert in een lagere milieubelasting. Bovendien zijn de fundering, de stalen damwanden en het betonnen U-profiel in staat om, met enkele aanpassingen, de vereiste halve meter verhoging te dragen. In de alternatieve scenario’s zouden funderingsversterkingen of extra ankerstangen nodig zijn, wat de kosten verder zou doen oplopen.
Een bijkomend voordeel van het versterken van de bestaande keersluis is de beperkte overlast voor omwonenden en de pleziervaart, in vergelijking met volledige vervanging. Ook blijven de omvang en de duur van de werkzaamheden beperkt, wat resulteert in lagere maatschappelijke kosten dan bij de andere varianten.
Oplevering Object
De hoogte van de sluis zal worden aangepast door de wanden en deuren met een halve meter te verhogen. Dit zorgt ervoor dat de sluis qua hoogte aansluit op de aangrenzende, versterkte dijken. Om de betrouwbaarheid van de sluiting te verbeteren, worden de energievoorziening en de besturing van de sluis aangepakt. Het sluiten van de deuren wordt maandelijks getest. Daarnaast worden de houten schotbalken vervangen door stalen keerschotten die gemakkelijker kunnen worden geplaatst tijdens hoogwater of onderhoud.
Keersluis Mook wordt apart versterkt vanwege twee redenen. Ten eerste zijn er verschillen in contractvormen tussen het project Lob van Gennep en de Keersluis Mook. Voor Keersluis Mook is vanwege de gedetailleerde uitwerking in de planfase gekozen voor een RAW-contract, een traditionele contractvorm waarbij de opdrachtgever verantwoordelijk is voor het ontwerp en de aannemer voor de uitvoering. Voor de overige onderdelen van het project Lob van Gennep wordt gebruikgemaakt van een DSC-contract (Design, Supply, Construct), een geïntegreerd contract waarbij de aannemer verantwoordelijk is voor zowel het ontwerp, de inkoop van materialen als de uitvoering. Ten tweede speelt ook de planning een rol. Terwijl het ontwerpbesluit voor Lob van Gennep nog in ontwikkeling is, is dat voor Keersluis Mook al afgerond en ter inzage gelegd.
Aandachtspunten
- Techniek: Tijdens de planuitwerkingsfase is nader onderzocht welke maatregelen noodzakelijk zijn om de keersluis te laten voldoen aan de vereiste waterveiligheidsnormen. Vier scenario’s zijn daarom onderzocht op aanraden van het Adviesteam Dijkontewerp (ADO), elk met een verschillende verwachte levensduur voor de sluis. De eerste aanleiding voor het benaderen van het ADO was dat de keersluis op de lange termijn volgens de standaard rekenregels zelfs met een dubbele set puntdeuren niet zou voldoen op betrouwbaarheid sluiting. Deze uitkomst vroeg om verdieping op de rekenregels over betrouwbaarheid sluiting.
- Omgevingsmanagement: De vier jachthavens rondom Keersluis Mook zijn belangrijke stakeholders. Met elke jachthaven worden individuele gesprekken gevoerd om informatie op te halen en hen te informeren over de voortgang van het project.
- Communicatie met omwonenden: Tijdens de verkenningsfase is gecommuniceerd dat de keersluis volledig vervangen moest worden. Nu wordt aangegeven dat versterkingsmaatregelen volstaan om de veiligheid te garanderen. Dit roept bij omwonenden mogelijk twijfels op over de veiligheid, wat aandacht vraagt in de externe communicatie.
- Uitleg over de hoogte: Het is van belang goed uit te leggen waarom overal in het projectgebied de dijken worden versterkt voor een waterpeil van +14,5 meter NAP, terwijl dit bij de keersluis op +13,5 meter NAP ligt.
- Duurzaamheid: Duurzaamheid is een belangrijk aspect in het project, een voorbeeld hiervan is het hergebruiken van de stalen keerdeuren door deze te versterken en te verhogen met een halve meter. Ook worden de houten schotbalken hergebruikt voor het maken van bankjes.
- Betrokkenheid van de beheerder: Het is cruciaal dat de beheerder betrokken blijft bij het ontwerp, met name bij kritische onderdelen zoals de betrouwbaarheid van de sluiting. Een voorbeeld hiervan is de oplossing om aan de betrouwbaarheidseisen te voldoen, deze moet nu maandelijks getest worden, wat de beheerder een goede en beheersbare oplossing vindt.
Geleerde les/ kennisleemte
Nader onderzoek uitgevoerd op basis van scenarioberekeningen om een duidelijk overzicht te krijgen van de verlengde levensduur, duurzaamheid en omgevingsoverlast in verhouding tot de investeringskosten.
De belangen van de beheerder zijn breder dan waterveiligheid. De beheerder denkt niet alleen mee vanuit de waterveiligheid, maar wil ook (groot) onderhoud koppelen aan de uitvoering. Dit is niet de scope van het HWBP. Goed overleg is nodig om te zien waar werkzaamheden efficiënt gecombineerd kunnen worden.
In eerste instantie is keersluis Mook opgenomen in het totale dijkversterkingsproject Lob van Gennep. Uiteindelijk heeft het projectteam er toch voor gekozen om deze uit het traject te halen, omdat zowel de planning als de contractvorming niet goed combineerbaar was. Dit geeft misschien een mogelijkheid om in het vervolg kunstwerken apart op te pakken in een Productiestraat?
Contactpersoon:
Yvonne van Kruchten, Waterschap Limburg
e-mailadres: y.vankruchten@waterschaplimburg.nl
