Inleiding
Hitte en droogte, verstedelijking en ingrepen in de bodem, hebben allen invloed op het grondwaterniveau. Toenemende fluctuaties veroorzaken schade aan funderingen, verzakkende wegen en riolen, wateroverlast, en aantasting van bomen. Om ons hier beter tegen te wapenen is onlangs het startsein gegeven voor het consortium ‘AGWP GO!’. Huidige drainagesystemen zijn vaak gericht op het afvoeren van grondwater. Met AGWP is het ook mogelijk om water vast te houden voor droge periodes en zelfs actief water aan te voeren en te infiltreren naar het grondwater. Het consortium gaat onderzoeken of en hoe Actief Grond Water Peilbeheer (AGWP) in de praktijk een bijdrage kan leveren aan minimalisering van al deze schade.
Informatievideo AGWP https://www.youtube.com/watch?v=jR-CuON_35k
Doel van het project
Er zijn al meerdere AGWP-systemen werkend, soms al decennia lang. Voor grootschalige toepassing is echter meer kennis nodig over de effectiviteit van AGWP in de praktijk. Blijft het systeem functioneren in de tijd, wat is het effect op bodemdaling, wat is de invloed op particuliere percelen, wat is de watervraag, hoe om te gaan met verminderde waterkwaliteit? Dit en meer gaat het consortium komende jaren onderzoeken op drie concrete onderzoekslocaties, waar ook innovatieve praktijkgerichte verbeteringen kunnen worden getoetst.
De (meet)resultaten en analyses worden vertaald naar praktische tips, zodat AGWP-systemen doelmatig en grootschalig kunnen worden toegepast, ook bij kleinere gemeenten. Hiermee geeft het consortium vervolg aan het DPRA onderzoek Actief Grondwaterpeilbeheer dat in 2017 door Deltares, Aveco de Bondt en Fugro is uitgevoerd. Verder vindt kennisuitwisseling plaats met de deelexpeditie van het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen. Zie: https://www.kbf.nl/kennisprogramma/actief-grondwaterpeilbeheer/
Consortium
Het kernteam bestaat uit: Deltares, KWR, Aveco de Bondt en Fugro.
Verder bestaat het consortium, op alfabetische volgorde, uit: RVO, Rijkswaterstaat, STOWA, Vandervalk+Degroot, Waternet, gemeente Almere, gemeente Dordrecht, gemeente Rotterdam, ministerie van BZK, ministerie van I&W.
Living Labs
In drie Living Labs wordt via monitoringsonderzoek inzicht verkregen in het functioneren en de impact op de omgeving van AGWP-systemen onder verschillende omstandigheden in bebouwd gebied. De Living Labs liggen in Almere, Amsterdam en Dordrecht.
Inzicht in het functioneren omvat de aspecten:
- Watervraag en/of lozingsbehoefte
- Hydraulische en hydrologische werking in en rondom de buis
- Verstopping en regeneratie
- Operationeel beheer, onderhoud en monitoring
- Sturingsmogelijkheden – grondwaterfluctuatie
Impact op de omgeving gaat specifiek over:
- Maaiveldzetting
- Zetting infrastructuur (wegen, riolering)
- Zetting panden gefundeerd op staal
- Schade aan houten paalfunderingen
- Groeicondities voor stedelijk groen (private tuinen, openbaar groen)
- Waterkwaliteit grond- en oppervlaktewater
Het nevendoel van de monitoring in de drie Living Labs is het opdoen van praktijkervaring met AGWP-systemen voor handelingsperspectief, met o.a. organisatorische onderhoudbaarheid en afweging tussen AGWP-systemen voor verschillende stedelijke omstandigheden.
Fasering
Het project bevat de volgende werkpakketten:
- Literatuurstudie, inventarisatie beschikbare kennis
- Selecteren AGWP-systemen en bepalen monitoringsdoelstellingen
- Opstellen monitoringsplannen
- a. Aanleg en/op aanpassing AGWP systemen en monitoring
b. Uitvoeren monitoring en data analyse - a. Projectrapportage
b. Opzetten en onderhouden van een website tot 5 jaar na afronden project
Momenteel worden de monitoringsplannen opgesteld (fase 3) met daarin het streven om Q1 te starten met monitoren in alle drie de Living Labs. In Almere is monitoring van de grondwaterstanden reeds gestart.
Tussentijdse resultaten
Fase 1) Literatuurstudie
Het literatuuronderzoek heeft zich gericht op drie specifieke doelen:
- Het in kaart brengen van bestaande kennis door het verzamelen van relevante literatuur binnen het onderzoeksgebied. Het Literatuuroverzicht [LINK] is daar het resultaat van.
- Het identificeren en evalueren van kennishiaten (knowdledge gaps). Dit is vertaald naar een kennismatrix [LINK] over het functioneren en de effectiviteit van AGWP systemen, toegepast in fase 2.
- Het bieden van een feitelijke basis voor vervolgonderzoek in het ‘AGWP GO!’ project, door het samenbrengen met bestaande literatuur. Dit kennisoverzicht wordt in als het hoofdstuk ‘achtergrondinformatie’ opgenomen in de eindrapportage (fase 5).
Fase 2) Selecteren AGWP-systemen en bepalen monitoringsdoelstellingen
In fase 2 is de kennismatrix uit fase 1 gebruikt om de kennishiaten te beoordelen op urgentie en relevantie. Hiervoor is op 5 oktober 2023 een consortiumbijeenkomst georganiseerd: de drie gemeeentes hebben hun Living Lab gepitcht. Tijdens de bijeenkomst via scores de meest relevante en urgente thema’s in de matrix geïdentificeerd [LINK]: 1) Watervraag; 2) Bodemdaling, inclusief invloedssfeergebied; 3) Waterkwaliteitsrisico’s; 4) Regeneratie bij verstopping.
Vervolgens zijn de in de matrix geïdentificeerde onderzoeksvragen vertaald naar concrete toepassingen in de drie living labs. Via vervolggesprekken zijn de vragen die binnen de living labs spelen nader gespecificeerd, is relevante achtergrondinformatie opgehaald over de drie labs. Dit heeft in zijn geheel de basis gelegd voor fase 3: het opstellen van een breed gedragen en concreet monitoringsplan.
Fase 3) Opstellen monitoringsplannen
Het monitoringsplan is hier beschikbaar. Het beschrijft hoe de metingen in de drie living labs gezamenlijk antwoord moeten gaan geven op de onderzoeksvragen. Dit plan is een dynamisch werkdocument dat, op basis van meetervaringen en afstemming met de gemeenten en Waternet, kan worden aangepast en uitgebreid.
Fase 4) Monitoring
Start Q1 2025.
Contact
Bas van Haaren (Deltares)
Penvoerder/ projectleider per 1 oktober 2024
bas.vanhaaren[@]Deltares.nl
Living Lab coördinatoren
- Living Lab Almere – Reinder Brolsma (Deltares)
- Living Lab Dordrecht – Rik van den Oever (Deltares)
- Living Lab Amsterdam – Lennart Brokx (KWR)
