Voor meer informatie over dit project: Rolien.vanderMark@deltares .nl

Achtergrond en aanleiding

De natte transport- en logistiek sector is van enorm groot economisch belang voor Nederland (circa 1/3 van het transport vanaf de Rotterdamse haven gaat via de binnenvaart). De sector staat gesteld voor enorm complexe en uitdagende opgaven. Zowel voortkomend uit de geopolitieke veranderingen, de structuur van de economie, druk op de arbeidsmarkt, de energietransitie en de grondstoffencrisis. Dit in een context van klimaatverandering waarin de beschikbaarheid en capaciteit van het vaarwegennetwerk en de scheepscapaciteit steeds verder onder druk staan (laagwater, hoogwater, zeespiegelstijging, extreem weer), veroudering van kunstwerken en de dynamiek van de (inter)nationale wet/regelgeving. De effecten van de klimaatverandering op het vaarwegennetwerk en het goederentransport kunnen ingrijpend zijn. Tot nu toe was het een vanzelfsprekendheid dat de Nederlandse rivieren vrijwel het gehele jaar door bevaarbaar zijn. Periodes van extreem hoog- en laagwater leiden echter steeds vaker en langduriger tot beperkingen in de transportcapaciteit van de binnenvaart. Capaciteitsvermindering die niet zomaar door andere modaliteiten kan worden opgevangen en die kan leiden tot grote stremmingen en schade in de keten. De totale financiële impact (binnenvaartsector en verladers) van de laagwaterperiode in 2018 werd voor Nederland geschat op 295 miljoen euro en voor Duitsland zelfs op 2,4 miljard euro (bron: Erasmus UPT). Ook in 2022 sneuvelden er weer records: nooit eerder stond het water zo laag bij Lobith in het voorjaar. Naast klimaatmitigatie (zoals emissiereductie, schonere brandstoffen, etc.) vraagt de klimaatcrisis juist ook om een klimaatadaptieve aanpak voor de vaarwegen, de vloot en de logistieke processen in de keten om voorbereid te zijn op een toekomst met een steeds sterker fluctuerende vervoerscapaciteit in combinatie met toenemende onzekerheden. De recente publicaties van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) en het klimaatsignaal van het KNMI van oktober 2021 onderstrepen eveneens de urgentie van klimaatadaptatie.

Gegeven het bovenstaande stellen wij onszelf de ambitie om meer grip te krijgen op de binnenvaart en logistiek onder een veranderend klimaat en binnen de context van andere complexe veranderingsprocessen, ofwel om samen met alle (publieke en private) ketenpartijen te gaan komen tot een betrouwbaar en klimaatbestendig goederentransport over water. Vanuit deze ambitie en om de bereikbaarheid van de Rotterdamse haven en het achterland in de toekomst te garanderen, is samenwerking en inzicht in de complexe veranderingsprocessen en doorwerking naar het watersysteem en logistieke activiteiten noodzakelijk. Wat zijn relevante toekomstscenario’s om te beschouwen? Hoe beïnvloeden deze scenario’s de binnenvaartlogistiek in termen van capaciteit en betrouwbaarheid? En wat zijn effectieve maatregelen om de capaciteit en betrouwbaarheid van de binnenvaart te handhaven of zelfs te vergroten?

Project TRANS2

Met het TKI-project TRANS2 willen we in publiek-private samenwerking invulling geven aan de bovenstaande context. TRANS2 staat voor “TRANSitie naar een klimaatbestendig en duurzaam Rotterdams achterlandTRANSport” en gaat primair over klimaatadaptatie: hoe kan de binnenvaart zich aanpassen aan en meer grip krijgen op een veranderend klimaat? 

Doel

Het primaire doel van TRANS2 is om meer grip op het binnenvaart-transport te verkrijgen onder een veranderend klimaat, met oog voor andere gaande transities en ontwikkelingen.

Consortiumpartners

Het consortium van TRANS2 bestaat uit de volgende 15 partners:

1. Deltares (projectcoordinator, penvoerder)
2. Copernicos Nederland BV
3. MARIN
4. TU Delft
5. Rotterdam School of Management
6. Expertise- en InnovatieCentrum Binnenvaart (EICB)
7. SmartPort
8. Havenbedrijf Rotterdam NV
9. Witteveen + Bos
10. Koninklijke Binnenvaart Nederland (KBN)
11. Danser Group
12. Coöperatie NPRC
13. Rijkswaterstaat
14. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat - DGLM
15. Havenbedrijf Amsterdam

Werkzaamheden

We werkten met elkaar aan de volgende onderdelen:

• Ontwikkeling Systeem-Dynamisch model
• Doorontwikkeling Digital Twin Waterways (DTW)
• Gebruik van verwachtingen
• Alternatieve routes
• Gebruik van “hubs en spokes”
• Toekomstige vlootsamenstelling
• Scheepsperformance
• Model voor capaciteit/diepgang

Wat heeft het opgeleverd?

De kracht vanuit de PPS-samenwerking is dat verschillende partijen hun kennis en ervaring bij elkaar brengen: binnenvaartondernemers, branchevereniging, kennisinstellingen, overheid (ministerie en vaarwegbeheerder), en havenautoriteiten. Door de brede samenstelling en scope van de problematiek heeft het project vooral een verkennend en verbindend karakter in de samenwerking. Tijdens het project bepaalden we in de dialoog welke onderwerpen we konden en wilden oppakken gegeven de beschikbare expertise. In het project is o.a. een Systeem-Dynamisch model ontwikkeld, is doorontwikkeld aan de Digital Twin Waterways, is een database voor scheepsperformance opgesteld en zijn er verkennende analyses uitgevoerd naar klimaatadaptie in de binnenvaart, zoals alternatieve routering, toekomstige vlootsamenstelling, en het gebruik van seizoens-voorspellingen van rivierafvoeren.  Er is meer bewustzijn, kennis en inzicht ontstaan naar kansrijke onderwerpen voor verdere verdieping en uitwerking in een vervolg-samenwerking met de binnenvaart community. 

Producten

Binnen het project TRANS2 zijn de onderstaande producten tot stand gekomen: